Materiały zjazdowe
Profesor
Antoni Łaszkiewicz (1904 – 1980) |
Profesor
Antoni Łaszkiewicz urodził się 20 września 1904 r. na Kaukazie w Zakatałach,
jako syn Franciszka Łaszkiewicza, pracującego w sądzie, i Marii Łaszkiewiczowej,
z domu Klipunowskiej. Dzieciństwo i lata młodzieńcze spędził w Gruzji w
miejscowości Gori, a później w Żytomierzu na Wołyniu. Od 1920 r. wraz z
matką mieszka w Warszawie, gdzie po zdanej maturze rozpoczyna studia krystalografii,
mineralogii i petrografii na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego.
Zarabia na utrzymanie swoje i matki korepetycjami i dorywczą pracą.
W
roku 1923 Antoni Łaszkiewicz podejmuje pracę w Szkole Głównej Gospodarstwa
Wiejskiego początkowo jako demonstrator, następnie jako młodszy asystent.
Od r. 1925 jest również asystentem w Zakładzie Mineralogii i Petrografii
Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie w latach 1926-1928 wykładał mineralogię
na kursach prowizorskich dla farmaceutów. Studia ukończył 1 lutego 1929
r. w stopniu doktora filozofii na podstawie rozprawy „Studia mineralogiczne”,
po czym podjął pracę na Wszechnicy Jagiellońskiej pod kierownictwem prof.
Stefana Kreutza.
W
r. 1931 Antoni Łaszkiewicz jako stypendysta Funduszu Kultury Narodowej
doskonalił się w goniometrii refleksyjnej kryształów u prof. Victora Goldschmidta
w Heidelbergu oraz u prof. Paula Niggliego w Zurichu. Wraca następnie na
Uniwersytet Warszawski, gdzie kontynuuje swoją działalność dydaktyczną
rozpoczętą w roku 1925. Habilituje się w r. 1931 w zakresie krystalografii
na Wolnej Wszechnicy Polskiej, a rok później na Uniwersytecie Warszawskim.
Tutaj do wybuchu II wojny światowej wykłada krystalografię i mineralogię
dla studentów chemii i geologii, oraz osobno dla studentów studiujących
farmację. W tym też okresie zajmował się badaniami morfologicznymi minerałów
oraz był autorem podręczników akademickich krystalografii, mineralogii
oraz przewodnika do ćwiczeń z optyki kryształów.
Zmobilizowany
w sierpniu 1939 r. Antoni Łaszkiewicz uczestniczy w stopniu porucznika
w kampanii wrześniowej w grupie „Narew”, z którą wycofuje się na Polesie.
Po zakończeniu działań wojennych znalazł się w Wilnie, gdzie na Uniwersytecie
wykładał krystalografie, następnie pracował w Komitecie Pomocy Uchodźcom
i w Zarządzie Dróg Litwy jako inżynier-gruntoznawca. Po zajęciu Wilna w
1941 roku przez Niemców powrócił do Warszawy. Tutaj bardzo czynnie działał
jako wykładowca na tajnych kompletach uniwersyteckich i politechnicznych
oraz w konspiracji. Jako żołnierz Armii Krajowej walczył w Powstaniu Warszawskim,
potem przeszedł obóz w Pruszkowie, skąd przedostał się do Krakowa, gdzie
kontynuował swą działalność w tajnym nauczaniu na kursach uniwersyteckich.
Po
wyzwoleniu Krakowa Antoni Łaszkiewicz wraca do Warszawy i w lutym 1945
r. podejmuje pracę w odradzającym się Uniwersytecie, początkowo na stanowisku
zastępcy profesora, o od czerwca 1946 roku – profesora nadzwyczajnego i
jednocześnie kierownika Zakładu Mineralogii i Petrografii. Ma tu też powierzona
funkcję dyrektora Studium Wstępnego dla młodzieży zapóźnionej w nauce.
Wykłady krystalografii i mineralogii Profesor prowadził do roku 1949. Po
zakończeniu wykładów mineralogii Profesor zorganizował w latach 1947 i
1948 bardzo interesujące wycieczki w Sudety, podczas których studenci zobaczyli
wiele ciekawych minerałów i skał w miejscach ich występowania. Dzięki wycieczkom
studenci poznali bliżej Profesora, nie tylko jako wybitnego mineraloga,
ale także jako człowieka pełnego zrozumienia i życzliwości dla studentów.
W
latach 1949 – 1955 Profesor Łaszkiewicz przebywał w więzieniu, gdzie był
represjonowany przez peerelowską bezpiekę wskutek zarzucanej Mu działalności
konspiracyjnej. W końcu 1956 r., w okresie „odwilży”, po ponownym rozpatrzeniu
sprawy został uniewinniony i zrehabilitowany. Po odzyskaniu wolności Profesor
wobec zaistniałych w międzyczasie zmian organizacyjnych na Uniwersytecie
nie miał już możliwości powrotu na swoje uprzednie miejsce pracy, lecz
został zatrudniony w Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie na
stanowisku samodzielnego pracownika nauki. W czerwcu 1964 roku został mianowany
profesorem zwyczajnym. Na stanowisku kierownika zakładu pozostał do przejścia
na emeryturę w lipcu 1972 r.
Dorobek
naukowy Profesora wyraża się liczbą ponad 140 publikacji z dziedziny mineralogii
regionalnej Polski z mocnym akcentem na zależność pokroju kryształów od
warunków środowiska ich wzrostu. Badając kryształy kwarcu różnego pochodzenia
udowodnił np. że pokrój dwupiramidalny tego minerału nie może być – jak
się powszechnie uważało – kryterium jego krystalizacji wysokotemperaturowej,
gdyż taki właśnie pokrój – jak wykazał – może też wykształcać kwarc niskotemperaturowy.
W tematyce petrochemicznej dużą pozycję stanowią prace o genezie i ewolucji
skał solnych łącznie z metodyką ich badań oraz skały i minerały krystalicznego
podłoża Niżu Polskiego. Poza minerałami Profesor badał morfologię i strukturę
niektórych syntetycznych związków organicznych dla potrzeb farmacji. Listę
Jego publikacji wzbogaca szereg artykułów poświęconych popularyzacji nauki,
historii nauki, muzealnictwa i recenzji wydawnictw.
W
ciągu 25 lat pracy w Instytucie Geologicznym Profesor wybitnie zasłużył
się w kształceniu młodej kadry naukowej. Był promotorem 10 przewodów doktorskich,
recenzentem 34 rozpraw doktorskich i 15 dysertacji habilitacyjnych. Opiniował
14 wniosków do tytułu profesora nadzwyczajnego i 4 – do tytułu profesora
zwyczajnego. Był członkiem Rady Naukowej Instytutu oraz członkiem założycielem
i wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego. W latach 1963 –
1970 kierował działem mineralogii i petrografii Muzeum Ziemi PAN w Warszawie.
W
uznaniu wielu zasług Profesor Antoni Łaszkiewicz był odznaczony Złotym
Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem
Komisji Edukacji narodowej, a za udział w Powstaniu Warszawskim – Krzyżem
Walecznych. W roku 1967 Zakatały, miasto gdzie się urodził, nadało Mu obywatelstwo
honorowe.
Inna
domeną działalności Profesora była filatelistyka, która zajmował się z
wielkim zaangażowaniem i fachowo od roku 1926, a już w latach 1928 – 1930
był prezesem Polskiego Towarzystwa Filatelistycznego w Warszawie. Najbardziej
interesował się znaczkami polskimi. Był autorem ponad 170 publikacji o
tematyce filatelistycznej, a także autorem i współautorem wysoko cenionej
monografii „Polskie Znaki Pocztowe”. Był poza tym uznanym ekspertem międzynarodowym,
posiadaczem krajowych i międzynarodowych odznaczeń filatelistycznych.
Profesor
Antoni Łaszkiewicz zmarł 21 kwietnia 1980 roku. W pamięci studentów i współpracowników
pozostał jako wybitny uczony, Polak patriota, człowiek bardzo skromny,
uczynny, o wyjątkowych walorach umysłu i charakteru.
Szczegółowy
spis publikacji Profesora jest podany w Kwartalniku Geologicznym, tom 25,
nr 1, 1981, str. 1 – 10.
Antoni
Nowakowski
|