Materiały zjazdowe
Profesor
Wiktor Lampe (1875-1962) |
Profesor
Wiktor Lampe urodził się 10 marca 1875 roku w Warszawie, a zmarł 8 września
1962 roku również w Warszawie.
Życie twórcze Profesora dzieli się na trzy ważne okresy: okres berneński
(lata 1902-1910); okres krakowski (lata 1911-1919); okres warszawski (lata
1919-1939), a później lata powojenne 1945-1953 i późniejsze już jako
emerytowany profesor.
Studia wyższe odbywał początkowo na Politechnice w Karlsruhe (1896-1900),
a następnie w Uniwersytecie w Bernie Szwajcarskim (1900-1902), gdzie w
1902 roku uzyskał stopień doktora filozofii na podstawie pracy wykonanej
pod kierownictwem Stanisława Kostaneckiego, profesora chemii organicznej
w tej uczelni. Jako pracę doktorską przedstawił profesor Lampe badania
nad budową barwników roślinnych brazyliny i ramnetyny. Profesor przez następne
osiem
lat pozostał w Uniwersytecie Berneńskim jako bliski współpracownik profesora
Kostaneckiego. W 1907 roku habilitował się uzyskując stopień docenta.
Z okresu berneńskiego pochodzi 20 prac ogłoszonych wspólnie z profesorem
Kostaneckim oraz z jego uczniami. Prace te obejmowały badania nad
budową barwników roślinnych głównie grupy flawonów i flawonoli i tej tematyce
Profesor pozostał wierny do końca życia.
Ostatnią pracą w pracowni profesora Kostaneckiego było ustalenie wzoru
kurkuminy (1910). Budowę tego barwnika profesor Lampe potwierdził
syntezą, ale już w latach późniejszych w Polsce. Podsumowując okres berneński
należy podkreślić wielki wpływ wychowawczy profesora Kostaneckiego na młodego
wówczas profesora Lampego , który odbił się na całym jego późniejszym życiu.
Tak jak Jego mistrz, tak i uczeń zachował niesłychany zapał do pracy. Nie
był to zapał nagły, gwałtownie wybychający i szybko przemijający, lecz
łączył się wytrwałością i żelazną konsekwencją w mozolnym nieraz pokonywaniu
trudności.
Po
śmierci profesora Kostaneckiego (1911) profesor Lampe przeszedł jako docent
na Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, gdzie pracował do roku 1919. W
tym okresie, zwanym krakowskim, Profesor prowadził prace badawcze nad syntezą
kurkuminy i potwierdził nimi ostatecznie budowę tego barwnika. Wyniki te
były publikowane w Biuletynach Krakowskiej Akademii Nauk, jak i w Berichte
der Deutschen Chemischen Geselschaft.
W 1919 roku Profesor Lampe objął stanowisko profesora zwyczajnego na Uniwersytecie
Warszawskim w Warszawie. Kierując Zakładem Chemii Organicznej Uniwersytetu
Warszawskiego Profesor pracował do 1939 roku, czyli do wybuchu drugiej
wojny światowej, w głównej siedzibie Uniwersytetu przy ulicy Krakowskie
Przedmieście, a po wojnie w nowym gmachu chemii przy ulicy Pasteura.
Okres międzywojenny należy uznać za najświetniejszy okres pracy dydaktycznej
i naukowej profesora Lampego. Profesor wykładał chemię organiczną
dla studentów chemii i farmacji oraz kierował pracą badawczą licznych
uczniów. Prace naukowe obejmowały badania nad budową metystycyny,
potwierdzone następnie syntezą tego barwnika oraz szereg prac nad badaniem
i syntezą barwników pochodnych dicynamoilometanu i dicynamoiloetanu.
Lata te przyniosły również rozwiązanie wielu problemów dotyczących kurkuminy
i jej syntetycznych homologów. Oprócz nowych metod syntezy stały
się przedmiotem dalszych badań, takich jak np. mechanizm barwienia bezpośredniego
bawełny (polisacharydy) przez związki b-diketonowe
i b-ketoestrowe.
Wnikliwe badanie tautometrii układów b-ketoestrowych
doprowadziły do określenia szeregu warunków pozwalających na otrzymywanie
trwałych form enolowej i ketonowej wielu związków tej grupy.
Każda synteza nowych związków wymaga sprawdzenia ich wzoru sumarycznego
oraz ich czystości przez przeprowadzenie analizy elementarnej. Profesor
Lampe był nie tylko syntetykiem lecz i analitykiem i zawsze sam osobiście
przeprowadzał analizę końcowych produktów, otrzymywanych w Jego Zakładzie.
Prace wykonywane w Zakładzie Profesora były publikowane przeważnie w Rocznikach
Chemii.
W dwudziestoleciu międzywojennym pod kierownictwem profesora Lampego 18
osób uzyskało tytuł doktora, a 31 magistra. Część Jego wychowanków
później uzyskała tytuły docenta i profesora.
Lata międzywojenne przypadają na również bardzo czynne życie zawodowe profesora
Lampego, tak na Uniwersytecie, jak i na forum międzyuczelnianym.
Wielką zasługą Profesora był wkład pracy w projektowaniu i budowie gmachu
chemii Uniwersytetu Warszawskiego przy ulicy Pasteura 1. Te pierwsze
łopaty sypane przy wmurowaniu kamienia węgielnego pochodziły z Jego rąk.
Budowę ukończono w 1939 roku, tuż przed wybuchem wojny.
Profesor Lampe był jednym z założycieli Polskiego Towarzystwa Chemicznego.
Już w czerwcu 1920 roku Profesor wszedł do Zarządu Głównego PTCh i pozostał
w nim do końca życia. Długie lata był przewodniczącym Komisji Odczytowej,
co w pierwszym okresie istnienia Towarzystwa było funkcją bardzo odpowiedzialną.
Trzeba było wyszukiwać prelegentów i sprawić, aby posiedzenia naukowe
PTCh stały się terenem wymiany doświadczeń i odbiciem twórczego życia chemii
polskiej. Do zadań Komisji Odczytowej w latach dwudziestych i trzydziestych
należała również organizacja odczytów popularnych – i rzeczywiście takie
cykle odczytów ściągały tłumy słuchaczy.
W 1926 roku profesor Lampe został wiceprezesem Towarzystwa. Pełniąc
tę funkcję pracował nad zorganizowaniem VIII Konferencji Unii Międzynarodowej
Chemii Czystej i Stosowanej, która odbyła się w 1927 roku w Warszawie.
W tym czasie profesor Lampe podjął prace nad zapewnieniem trwałych form
organizacyjnych zjazdom polskim. Pod przewodnictwem Profesora powstała
Komisja Zjazdów Chemicznych, która opracowała Regulamin Zjazdowy i wyłoniła
Komitet Wykonawczy Zjazdów Chemicznych. Komisja i Komitet przygotowywały
Zjazdy Chemików.
W latach 1932 – 1936 profesor Lampe był Prezesem PTCh. Najważniejszym
osiągnięciem z tego okresu było zwołanie do Warszawy Zjazdu Kierowników
Zakładów Chemicznych Wyższych Uczelni Polskich. Zjazd uchwalił trzy
grupy wniosków:
1)
konieczność powiększenia dotacji dla katedr chemicznych,
2)
poprawa bytu asystentów,
3)
sprowadzenie do minimum prac administracyjnych w zakładach.
Po
ukończeniu kadencji prezesa PTCh do końca swojego życia pracował Profesor
w Zarządzie pełniąc różne funkcje.
Po wojnie profesor Lampe znalazł się w gronie tych, którzy wznowili działalność
PTCh. Był jednym z organizatorów pierwszego po wojnie Zjazdu Chemików Polskich
we Wrocławiu w roku 1948. Prowadził również prace przygotowawcze do Kongresu
Nauki Polskiej, który odbył się w 1951 r.
W uznaniu jego zasług w 1956 roku Polskie Towarzystwo Chemiczne ofiarowało
profesorowi Lampemu najwyższą godność Towarzystwa: godność Członka Honorowego
PTCh.
Prawie do ostatniej chwili życia bywał na Zjazdach i posiedzeniach PTCh.
W 1960 roku z radością uczestniczył w uroczystym posiedzeniu poświęconym
100-leciu urodzin Jego ukochanego mistrza i przyjaciela profesora Stanisława
Kostaneckiego.
W latach okupacji profesor Lampe brał czynny udział w tajnym nauczaniu
umożliwiając wielu chemikom uzyskanie dyplomu magisterskiego. Po wyzwoleniu
profesor Lampe wraca na zajmowane uprzednio stanowisko w Zakładzie Chemii
Organicznej Uniwersytetu Warszawskiego. Katedry Chemii mieściły się już
w gmachu przy ulicy Pasteura. W czasie wojny okupant niemiecki zainstalował
tu szpital wojskowy i może dzięki temu gmach ten ocalał.
W pierwszych latach powojennych profesor Lampe poza kierownictwem Katedry
Chemii Organicznej pełnił funkcję prodziekana Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego.
W Katedrze Chemii Organicznej profesor Lampe prowadził dla studentów wykłady
z chemii organicznej oraz wykłady monograficzne z chemii barwników. Do
wykładów tych zawsze bardzo starannie przygotowywał się śledząc pilnie
postępy nauki na świecie, a przecież mieliśmy pięcioletnią lukę wojenną
odcięci od wszelkiej literatury naukowej. Również Profesor dbał o
poziom ćwiczeń z chemii organicznej oraz kierował osobiście pracownią dyplomową.
Należy tu może wspomnieć jak dużą pomoc okazywali mu współpracownicy, którymi
się otaczał. Byli to między innymi niestety przedwcześnie zmarły
docent dr Zdzisław Macierewicz, który śledząc stan nauki i poziom nauczania
na świecie, sprowadzał dla nas, studentów, tematy ćwiczeń na zajęcia dydaktyczne,
ażebyśmy poziomem wiedzy dorównywali naszym zagranicznym rówieśnikom.
Również dużo wiedzy, zarówno praktycznej jak i teoretycznej, przekazała
nam doktor Maria Trenkner, kierownik pracowni ćwiczeń z chemii organicznej.
Zainteresowania naukowe profesora Lampego skoncentrowały się głównie na
badaniu i syntezie barwników uczulających emulsje błon fotograficznych
zarówno w świetle widzialnym jak i w bliskiej podczerwieni. Było to tematem
szeregu prac magisterskich i jednej doktorskiej. W tym czasie Profesor
współpracował z Filmowym Biurem Technicznym, gdzie badano przydatność syntetyzowanych
w Katedrze Profesora barwników. Kilka z nich wykazało silne działanie uczulające
emulsje fotograficzne na promieniowanie podczerwone. Z tego okresu pochodzi
około 20-tu prac magisterskich i sześć doktorskich oraz pięć publikacji
naukowych.
Profesor Lampe był członkiem Warszawskiego Towarzystwa Naukowego, gdzie
przez 22 lata pełnił funkcję skarbnika, członkiem-założycielem Polskiego
Towarzystwa Chemicznego, członkiem Polskiej Akademii Umiejętności i członkiem
rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. Za wybitne osiągnięcia naukowe i dydaktyczne
został odznaczony w 1956 roku Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Był autorem i współautorem 39-ciu publikacji naukowych, autorem pięciu
monografii i podręczników oraz około dziesięciu prac referatowych i wspomnień
pośmiertnych poświęconych wielkim chemikom, którzy odeszli na zawsze.
W pamięci naszej pozostał Profesor Lampe jako człowiek o bardzo wysokim
stopniu kultury i o wielkiej życzliwości zarówno dla swoich współpracowników
jak i dla studentów. Wszyscy pamiętamy jak wielką przyjemność sprawiało
Mu wpisywanie dobrych i bardzo dobrych ocen do naszych indeksów po egzaminie.
W trudnym dla nas studentów okresie powojennym Profesor zabiegał o stypendia
dla nas, a robił to tak subtelnie, że nie każdy wiedział ile mu zawdzięcza.
Profesor Lampe stworzył szkołę, w której wychował wielu uczniów. Nauczył
ich swojego zapału do pracy, wytrwałości i wielkiej uczciwości.
Jadwiga Smolińska
|