KOŁO
CHEMIKÓW
ABSOLWENTÓW
UNIWERSYTETU
WARSZAWSKIEGO
__________________________________________________________________________________________
U.W. Wydział Chemii, ul. Pasteura 1, 02-093 Warszawa


I zjazd
.
.
.
Powrót
Powrót do str. gł.

Materiały zjazdowe

Profesor Wiktor Lampe (1875-1962)

Profesor Wiktor Lampe urodził się 10 marca 1875 roku w Warszawie, a zmarł 8 września 1962 roku również w Warszawie.
          Życie twórcze Profesora dzieli się na trzy ważne okresy: okres berneński (lata 1902-1910); okres krakowski (lata 1911-1919); okres warszawski (lata 1919-1939), a później lata powojenne 1945-1953 i późniejsze  już jako emerytowany profesor.
          Studia wyższe odbywał początkowo na Politechnice w Karlsruhe (1896-1900), a następnie w Uniwersytecie w Bernie Szwajcarskim (1900-1902), gdzie w 1902 roku uzyskał stopień doktora filozofii na podstawie pracy wykonanej pod kierownictwem Stanisława Kostaneckiego, profesora chemii organicznej  w tej uczelni. Jako pracę doktorską przedstawił profesor Lampe badania nad budową barwników roślinnych brazyliny i ramnetyny. Profesor przez następne osiem lat pozostał w Uniwersytecie Berneńskim jako bliski współpracownik profesora Kostaneckiego. W 1907 roku habilitował się uzyskując stopień docenta.
         Z okresu berneńskiego pochodzi 20 prac ogłoszonych wspólnie z profesorem Kostaneckim oraz z jego uczniami. Prace te obejmowały badania  nad budową barwników roślinnych głównie grupy flawonów i flawonoli i tej tematyce Profesor pozostał wierny do końca życia.
         Ostatnią pracą w pracowni profesora Kostaneckiego było ustalenie wzoru kurkuminy (1910).  Budowę tego barwnika profesor Lampe potwierdził syntezą, ale już w latach późniejszych w Polsce. Podsumowując okres berneński należy podkreślić wielki wpływ wychowawczy profesora Kostaneckiego na młodego wówczas profesora Lampego , który odbił się na całym jego późniejszym życiu. Tak jak Jego mistrz, tak i uczeń zachował niesłychany zapał do pracy. Nie był to zapał nagły, gwałtownie wybychający i szybko przemijający, lecz łączył się wytrwałością i żelazną konsekwencją w mozolnym nieraz pokonywaniu trudności.
 Po śmierci profesora Kostaneckiego (1911) profesor Lampe przeszedł jako docent na Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, gdzie pracował do roku 1919. W tym okresie, zwanym krakowskim, Profesor prowadził prace badawcze nad syntezą kurkuminy i potwierdził nimi ostatecznie budowę tego barwnika. Wyniki te były publikowane w Biuletynach Krakowskiej Akademii Nauk, jak i w Berichte der Deutschen Chemischen Geselschaft.
          W 1919 roku Profesor Lampe objął stanowisko profesora zwyczajnego na Uniwersytecie Warszawskim w Warszawie.  Kierując Zakładem Chemii Organicznej Uniwersytetu Warszawskiego Profesor pracował do 1939 roku, czyli do wybuchu drugiej wojny światowej, w głównej siedzibie Uniwersytetu przy ulicy Krakowskie Przedmieście, a po wojnie w nowym gmachu chemii przy ulicy Pasteura.
          Okres międzywojenny należy uznać za najświetniejszy okres pracy dydaktycznej i naukowej profesora Lampego.  Profesor wykładał chemię organiczną dla studentów chemii i farmacji  oraz kierował pracą badawczą licznych uczniów.  Prace naukowe obejmowały badania nad budową metystycyny, potwierdzone następnie syntezą tego barwnika oraz szereg prac nad badaniem i syntezą barwników pochodnych dicynamoilometanu i dicynamoiloetanu.  Lata te przyniosły również rozwiązanie wielu problemów dotyczących kurkuminy i jej syntetycznych homologów.  Oprócz nowych metod syntezy stały się przedmiotem dalszych badań, takich jak np. mechanizm barwienia bezpośredniego bawełny (polisacharydy) przez związki b-diketonowe i b-ketoestrowe.  Wnikliwe badanie tautometrii układów b-ketoestrowych  doprowadziły do określenia szeregu warunków pozwalających na otrzymywanie trwałych form enolowej i ketonowej wielu związków tej grupy.
          Każda synteza nowych związków wymaga sprawdzenia ich wzoru sumarycznego oraz ich czystości przez przeprowadzenie analizy elementarnej.  Profesor Lampe był nie tylko syntetykiem lecz i analitykiem i zawsze sam osobiście  przeprowadzał analizę końcowych produktów, otrzymywanych w Jego Zakładzie.
          Prace wykonywane w Zakładzie Profesora były publikowane przeważnie w Rocznikach Chemii.
          W dwudziestoleciu międzywojennym pod kierownictwem profesora Lampego 18 osób uzyskało tytuł doktora, a 31 magistra.  Część Jego wychowanków później uzyskała tytuły docenta i profesora.
        Lata międzywojenne przypadają na również bardzo czynne życie zawodowe profesora Lampego, tak na Uniwersytecie, jak i na forum międzyuczelnianym.  Wielką zasługą Profesora był wkład pracy w projektowaniu i budowie gmachu chemii Uniwersytetu Warszawskiego przy ulicy Pasteura 1.  Te pierwsze łopaty sypane przy wmurowaniu kamienia węgielnego pochodziły z Jego rąk. Budowę ukończono w 1939 roku, tuż przed wybuchem wojny.
          Profesor Lampe był jednym z założycieli Polskiego Towarzystwa Chemicznego.  Już w czerwcu 1920 roku Profesor wszedł do Zarządu Głównego PTCh i pozostał w nim do końca życia.  Długie lata był przewodniczącym Komisji Odczytowej, co w pierwszym okresie istnienia Towarzystwa było funkcją bardzo odpowiedzialną.  Trzeba było wyszukiwać prelegentów i sprawić, aby posiedzenia naukowe  PTCh stały się terenem wymiany doświadczeń i odbiciem twórczego życia chemii polskiej.  Do zadań Komisji Odczytowej w latach dwudziestych i trzydziestych należała również organizacja odczytów popularnych – i rzeczywiście takie cykle odczytów ściągały tłumy słuchaczy.
           W 1926 roku profesor Lampe został wiceprezesem Towarzystwa.  Pełniąc tę funkcję pracował nad zorganizowaniem VIII Konferencji Unii Międzynarodowej Chemii Czystej i Stosowanej, która odbyła się w 1927 roku w Warszawie.
               W tym czasie profesor Lampe podjął prace nad zapewnieniem trwałych form organizacyjnych zjazdom polskim.  Pod przewodnictwem Profesora powstała Komisja Zjazdów Chemicznych, która opracowała Regulamin Zjazdowy i wyłoniła Komitet Wykonawczy Zjazdów Chemicznych.  Komisja i Komitet przygotowywały Zjazdy Chemików.
           W latach 1932 – 1936 profesor Lampe był Prezesem PTCh.  Najważniejszym osiągnięciem z tego okresu było zwołanie do Warszawy Zjazdu Kierowników Zakładów Chemicznych Wyższych Uczelni Polskich.  Zjazd uchwalił trzy grupy wniosków:
1) konieczność powiększenia dotacji dla katedr chemicznych,
2) poprawa bytu asystentów,
3) sprowadzenie do minimum prac administracyjnych w zakładach.
Po ukończeniu kadencji prezesa PTCh do końca swojego życia pracował Profesor w Zarządzie pełniąc różne funkcje.
          Po wojnie profesor Lampe znalazł się w gronie tych, którzy wznowili działalność PTCh. Był jednym z organizatorów pierwszego po wojnie Zjazdu Chemików Polskich we Wrocławiu w roku 1948. Prowadził również prace przygotowawcze do Kongresu Nauki Polskiej, który odbył się w 1951 r.
          W uznaniu jego zasług w 1956 roku Polskie Towarzystwo Chemiczne ofiarowało profesorowi Lampemu najwyższą godność Towarzystwa: godność Członka Honorowego PTCh. 
         Prawie do ostatniej chwili życia bywał na Zjazdach i posiedzeniach PTCh. W 1960 roku z radością uczestniczył w uroczystym posiedzeniu poświęconym  100-leciu urodzin Jego ukochanego mistrza i przyjaciela profesora Stanisława Kostaneckiego. 
           W latach okupacji profesor Lampe brał czynny udział w tajnym nauczaniu umożliwiając wielu chemikom uzyskanie dyplomu magisterskiego. Po wyzwoleniu profesor Lampe wraca na zajmowane uprzednio stanowisko w Zakładzie Chemii Organicznej Uniwersytetu Warszawskiego. Katedry Chemii mieściły się już w gmachu przy ulicy Pasteura. W czasie wojny okupant niemiecki zainstalował tu szpital wojskowy i może dzięki temu gmach ten ocalał.
          W pierwszych latach powojennych profesor Lampe poza kierownictwem Katedry Chemii Organicznej pełnił funkcję prodziekana Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego.
          W Katedrze Chemii Organicznej profesor Lampe prowadził dla studentów wykłady z chemii organicznej oraz wykłady monograficzne z chemii barwników. Do wykładów tych zawsze bardzo starannie  przygotowywał się śledząc pilnie postępy nauki na świecie, a przecież mieliśmy pięcioletnią lukę wojenną odcięci od wszelkiej literatury naukowej.  Również Profesor dbał o poziom ćwiczeń z chemii organicznej oraz kierował osobiście pracownią dyplomową.
          Należy tu może wspomnieć jak dużą pomoc okazywali mu współpracownicy, którymi się otaczał.  Byli to między innymi niestety przedwcześnie zmarły docent dr Zdzisław Macierewicz, który śledząc stan nauki i poziom nauczania na świecie, sprowadzał dla nas, studentów, tematy ćwiczeń na zajęcia dydaktyczne, ażebyśmy poziomem wiedzy dorównywali naszym zagranicznym rówieśnikom.  Również dużo wiedzy, zarówno praktycznej jak i teoretycznej, przekazała nam doktor Maria Trenkner, kierownik pracowni ćwiczeń z chemii organicznej.
          Zainteresowania naukowe profesora Lampego skoncentrowały się głównie na badaniu i syntezie barwników uczulających emulsje błon fotograficznych zarówno w świetle widzialnym jak i w bliskiej podczerwieni. Było to tematem szeregu prac magisterskich i jednej doktorskiej. W tym czasie Profesor współpracował z Filmowym Biurem Technicznym, gdzie badano przydatność syntetyzowanych w Katedrze Profesora barwników. Kilka z nich wykazało silne działanie uczulające emulsje fotograficzne na promieniowanie podczerwone. Z tego okresu pochodzi około 20-tu prac magisterskich i sześć doktorskich oraz pięć publikacji naukowych.
          Profesor Lampe był członkiem Warszawskiego Towarzystwa Naukowego, gdzie przez 22 lata pełnił funkcję skarbnika, członkiem-założycielem Polskiego Towarzystwa Chemicznego, członkiem Polskiej Akademii Umiejętności i członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. Za wybitne osiągnięcia naukowe i dydaktyczne został odznaczony w 1956 roku Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Był autorem i współautorem 39-ciu publikacji naukowych, autorem pięciu monografii i podręczników oraz około dziesięciu prac referatowych i wspomnień pośmiertnych poświęconych wielkim chemikom, którzy odeszli na zawsze.
          W pamięci naszej pozostał Profesor Lampe jako człowiek o bardzo wysokim stopniu kultury i o wielkiej życzliwości zarówno dla swoich współpracowników jak i dla studentów. Wszyscy pamiętamy jak wielką przyjemność sprawiało Mu wpisywanie dobrych i bardzo dobrych ocen do naszych indeksów po egzaminie.
          W trudnym dla nas studentów okresie powojennym Profesor zabiegał o stypendia dla nas, a robił to tak subtelnie, że nie każdy wiedział ile mu zawdzięcza.
          Profesor Lampe stworzył szkołę, w której wychował wielu uczniów. Nauczył ich swojego zapału do pracy, wytrwałości i wielkiej uczciwości.

         Jadwiga Smolińska

Do góry
Powrót >>

Str. oprac. Adam Mysliński