W czasie obozu została zorganizowana wycieczka statkiem do Elbląga. Trasa wiodła przez Jezioro Drwęckie i Kanał Ostródzko - Elbląski. Nie muszę chyba wyjaśniać, że kanał jest jedną z dwóch tego rodzaju na świecie atrakcją turystyczną. Statek pokonuje dwie śluzy i 5 pochylni dzięki którym umieszczony na specjalnych wózkach przewożony jest po lądzie między odcinkami kanału znajdującymi się na różnych wysokościach. Ponieważ odległość 62,5 km statek przebywa w ciągu 11 godzin zapowiadała się ciekawa, dwudniowa wycieczka.

Z obozu wyszliśmy o poranku, aby zdążyć na przystań. Pierwszy odcinek po Jeziorze Drwęckim przepłynęliśmy w kilkanaście minut aby przepływając pod znanym już mostem kolejowym przez przesmyk wpłynąć na południową - wąską i długą część Jeziora Drwęckiego. Po około dwóch kilometrach statek zmienił kurs na północno - zachodni i wpłynął na kanał. Projekt kanału powstał w latach 1837-1844 opracowany przez Holendra A. Steenke. Budowę ukończono w 1860, przystosowany był zatem do jednostek o stosunkowo małych jak na dzisiejszą skalę rozmiarach. Stateczek był niewielki, o wiele mniejszy niż ten, którym płynęliśmy rok wcześniej z Płocka do Gdańska. Płynęliśmy początkowo wśród lasu instynktownie wyczuwając bliskość naszego obozu (w najbliższym miejscu było to nie więcej niż kilometr), rozpoznaliśmy - tym razem z wodnej perspektywy - kamienny most drogowy wiodący do PGR-u Zalewo.
Pierwszą większą miejscowością jaką mijaliśmy, był Miłomłyn, miasteczko leżące na trasie nr 7 do Gdańska. Tutaj też śluzowaliśmy się po raz pierwszy w komorowej śluzie. Jeśli wierzyć mapom, bo tego już nie pamiętam, śluzowaliśmy się "pod górę", bowiem jezioro Drwęckie położone jest na wysokości 94 m. n.p.m., a najbliższe za śluzą Jezioro Ilińsk na 99 metrach. Za śluzą natrafiliśmy również na zachodnie odgałęzienie kanału Iławskiego, łączącego Elbląski z Jeziorakiem i leżącą nad nim Iławą. Te pięć metrów różnicy rozłożone jednak musiało być również na trasę między Ostródą a Miłomłynem, gdyż mapa wskazuje na niewielki przepływ wody w kierunku Jeziora Drwęckiego - 0.1 m/s.

Ponieważ szybkość żeglugi była niewielka i trwało to wszystko strasznie długo, trasy nie pamiętam już dokładnie. Natomiast pojawienie się pierwszej pochylni tkwi w mojej pamięci wyraźnie. Genialny konstruktor pomyślał to w ten sposób, że zbudował torowisko na stoku wzgórza dla dwóch sporych wózków szynowych, których stacje końcowe znajdowały się na dnie kanału. W dolnej części tory wchodziły bezpośrednio do wody, w górnej części pochylni przekraczały kulminację wzgórza i dopiero za tym pagórkiem opuszczały się na dno górnej części kanału. Pagórek stanowił groblę zamykającą kanał i uniemożliwiająca niekontrolowany wypływ wody z góry ku dołowi. Ten wypływ istniał jednak. Woda prowadzona była odpowiednimi kanałami do dużej średnicy koła wodnego, które przez system przekładni przewijały na wielkim bębnie linę napędzającą oba wózki. Gdy jeden wózek jechał ku górze, drugi zjeżdżał na dół. Jeśli oba były jednakowo obciążone, silnik wodny musiał pokonywać tylko opory toczenia wózków. Zatem zużycie wody napędzającej było mniejsze. Gdy obciążenie było niesymetryczne, silnik pracował dużą mocą równoważącą. Wózki z ładunkiem mijały się pośrodku zbocza. Liny napędowe podtrzymywane były systemem rolek. Tak więc na długo przed wprowadzeniem napędów elektrycznych instalacja działała kosztem energii spadku wody.

W czasie rejsu wynajdowaliśmy sobie różne zajęcia, odwiedzaliśmy skromny bufecik, gdyż unieruchomieni przez cały dzień na tak niewielkiej przestrzeni mogliśmy się w końcu znudzić. Ze względu na ukształtowanie terenu pochylnie zlokalizowane zostały bliżej Elbląga i właśnie tam statek opuszczał się najszybciej ku poziomowi morza. Nie wszystkie pochylnie były jednakowej długości, pokonywały też niejednakowe różnice poziomów. Przy wszystkich jednak zlokalizowane były podobne domki dla załóg obsługujących urządzenia, posługiwały się one również systemem sygnalizacji dźwiękowej.

Statek po wpłynięciu nad zanurzony w wodzie wózek był cumowany do specjalnych kłonic, a następnie wskutek powolnego ruchu wózka po podwodnych szynach przeciągany na coraz płytszą wodę, aż tracąc wyporność opierał się stępką o konstrukcję wózka by w końcu być wywieziony z wody na suchy ląd. Cała operacja przeprowadzona bywała bez opuszczania jednostki przez pasażerów. Gremialnie wylegali na górny pokład i obserwowali precyzyjne działanie tych wówczas stuletnich urządzeń. Dziś te maszyny mają już po przeszło sto czterdzieści lat i działają każdego lata bez zarzutu przyciągając rzesze turystów z kraju i zagranicy. Kanał i jego techniczne wyposażenie ma wielu entuzjastów. Jest szeroko opisywany w przewodnikach, ma oficjalną stronę w Internecie, skąd zapożyczyłem powyższe ilustracje. Nigdy potem nie udało mi się powtórzyć tego letniego doświadczenia i myślę, że warto jeszcze będzie pojechać tam w przyszłości.

Pod wieczór dopływaliśmy w rejon Elbląga. Ostatnim etapem podróży było przebycie Jeziora Drużno, szeroko rozlanego i płytkiego zbiornika, zarośniętego wówczas prawie w całości trzcinami. Kiedy wpłynęliśmy na jezioro zniknął nam praktycznie jakikolwiek widok na brzegi, a na wprost przez trzcinowisko prowadził dobrze utrzymany tor wodny. Płynęliśmy, trzciny majestatycznie kiwały się poruszane falą podnoszoną przez statek. Niecierpliwie wyglądaliśmy portu w Elblągu.

Elbląg pojawił się nam jako puste miasto pełne niezabudowanych przestrzeni. To efekt ogromnych wojennych zniszczeń, z których wówczas jeszcze się nie podnioslo.Kamienne nabrzeże, do którego statek przycumował, nie miało żadnego wyposażenia. Zostaliśmy skierowani przez pusty brukowany plac, potem przekraczaliśmy jakieś torowisko ukryte w nawierzchni ulicy tak, aby ruch kołowy i kolejowy nie wadziły sobie wzajemnie. Na drugim końcu tej przestrzeni stał duży budynek wyglądający na szkołę, a może hotel lub schronisko, gdzie - jak się okazało - mieliśmy spędzić noc. Inną budowlą, która samotnie wyrastała na tych martwych obszarach była stara wieża z gotycką bramą. Wstępu na jej wyższe kondygnacje broniła jakaś krata. Ale wieżę oglądałem z bliska chyba dopiero na drugi dzień. Tymczasem wieczorem zmęczeni weszliśmy do środka budynku i tu - jak to czasem mówi się o różnych życiowych przygodach - film mi się urwał. Ale nie z powodów, których ktoś nieświadomy mógłby się spodziewać, tylko ze zmęczenia jakie nami zawładnęło.

Ten zanik pamięci dotyczy również dnia następnego. Pamiętam tylko, że po mieście jeździły czerwone tramwaje, całkiem takie same jak warszawskie. Pamiętam, że kupiłem w kiosku jakiś skromnie wydany przewodnik. Z jego treści zapamiętałem dawną nazwę grodu Truso, na miejscu którego lokowano później miasto. Plan miasta w nim zawarty pokazywał dwa kolejowe dworce nie mające ze sobą połączenia, z tego na północy odjeżdżały pociągi do Tolkmicka lub Fromborka (sprawdzę jeszcze na jakiejś starej mapie). Ciekawą nazwą - Bażantarnia - określony był park leśny zlokalizowany na północnych wzgórzach okalających miasto. Nie pamiętam zupełnie, jakim sposobem wróciliśmy do Ostródy. Coś mi się kołacze podróż koleją, ale może na powrót statkiem przez Kanał. Trudno to dzisiaj dociec.

Obóz w Przylądku koło Ostródy zakończył się 25 lipca 1961 roku. Z bliżej nieokreślonych powodów wracałem z niego ciężarówką
na pakach ze sprzętem, co było chyba jakimś wyróżnieniem. Mieliśmy do dyspozycji całą skrzynię ładunkową, porozkładaliśmy się wygodnie na materacach, czy zrolowanych wielkich płótnach namiotowych. Jechał tym samochodem chyba również druh Włodarczyk, Tomek Nałęcz i Włodek (?) Szulc, wspominany starszy nasz kolega. Przez całą drogę wyśpiewywał modny w kręgach młodzieżowych standard jazzu orleańskiego "Gdy święci maszerują do nieba". Aby jednak dodać swej interpretacji autentyzmu usiłował go śpiewać po angielsku. I o ile pierwsze wersy mogły brzmieć jeszcze przypominając oryginał:

"Oh, when the saints go marching in..."

to już dalsze jego wyczyny lingwistyczne nie miały niczego wspólnego z rzeczywistością, aż ubawiony Włodarczyk zawołał:

"No, tym razem Włodziu, to już przesadziłeś"

A było to właśnie w chwili, kiedy ponownie mijaliśmy Olsztynek i miejsce dawnego pomnika bitwy pod Tannenbergiem. Dziś, gdy poszukując ikonografii do moich wspomnień porównuję architekturę tej nieistniejącej budowli z architekturą socrealistycznie wyglądającego pomnika bitwy grunwaldzkiej wystawionego wówczas i na przekór, ze zgrozą dostrzegam, że ich forma ma ze sobą coś wspólnego. Czy bardzo się mylę?



Fotografie autora - Ostróda, Kanał Elbląski - strona www Zarządu, pozostałe strony www Gmin Olsztynek i Grunwald

c.d.n.